Tìm hiểu 4 cách phân loại các mô hình nhượng quyền

1. Khái quát về mô hình nhượng quyền thương mại

Nhượng quyền là gì?

Nhượng quyền thương mại (Franchising) là một mô hình kinh doanh mà trong đó một bên (bên nhượng quyền – franchisor) cấp quyền cho bên khác (bên nhận quyền – franchisee) sử dụng thương hiệu, mô hình kinh doanh, quy trình vận hành, hệ thống và sự hỗ trợ trong một khoảng thời gian nhất định và thường đi kèm với các ràng buộc tài chính. Đây là phương thức giúp thương hiệu mở rộng thị trường nhanh chóng mà không cần đầu tư quá nhiều vào hoạt động vận hành trực tiếp.

Tầm ảnh hưởng của mô hình nhượng quyền trên thế giới và tại Việt Nam

Mô hình nhượng quyền đã phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu, đặc biệt là trong các lĩnh vực như thực phẩm - đồ uống, bán lẻ, giáo dục, thể dục thể thao và dịch vụ. Tại Việt Nam, nhượng quyền trở nên phổ biến trong khoảng 10 năm trở lại đây với sự góp mặt của nhiều thương hiệu quốc tế như McDonald's, KFC, Circle K, Highland Coffee, The Coffee House... Thị trường đang ngày càng phát triển nhờ sự quan tâm không ngừng của nhà đầu tư cá nhân và doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, để lựa chọn mô hình nhượng quyền phù hợp, việc hiểu rõ các hình thức phân loại là hết sức quan trọng.

2. 4 cách phân loại mô hình nhượng quyền phổ biến hiện nay

Phân loại theo phạm vi hoạt động

• Nhượng quyền đơn vị (Single-unit Franchise)

Đây là hình thức nhượng quyền đơn giản và phổ biến nhất, trong đó bên nhận quyền chỉ được phép mở một đơn vị kinh doanh duy nhất. Mô hình này thường phù hợp với những nhà đầu tư mới tham gia thị trường nhượng quyền, có ngân sách vừa phải và muốn thử nghiệm khả năng vận hành mô hình kinh doanh đã được chứng minh thành công. Ưu điểm nằm ở sự đơn giản, dễ kiểm soát và mức rủi ro thấp hơn so với các mô hình khác.

• Nhượng quyền khu vực (Area Franchise)

Với loại hình này, bên nhận quyền được cấp quyền mở và vận hành nhiều đơn vị kinh doanh trong một khu vực địa lý nhất định (như một tỉnh, một khu vực phía Bắc...). Nhận quyền theo khu vực giúp nhà đầu tư tận dụng hiệu quả hơn thương hiệu và xây dựng mạng lưới phân phối đồng bộ – tạo ra lợi thế cạnh tranh về tốc độ phát triển. Nhà đầu tư cần nguồn lực lớn hơn và kinh nghiệm quản lý sâu hơn để vận hành hệ thống đa điểm hiệu quả.

• Nhượng quyền độc quyền toàn quốc (Master Franchise)

Master Franchise (nhượng quyền tổng thể) là mô hình trong đó bên nhận quyền được độc quyền phát triển thương hiệu trong một quốc gia hoặc khu vực lớn. Master Franchise không chỉ có quyền mở nhiều chi nhánh mà còn có thể tự mình nhượng quyền lại cho người khác (sub-franchisee). Đây là hình thức có tiềm năng sinh lời rất cao, nhưng đồng thời cũng yêu cầu đầu tư lớn, đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp và am hiểu sâu sắc về quản trị thương hiệu.

Phân loại theo ngành nghề kinh doanh

• Nhượng quyền thực phẩm và đồ uống

Đây là ngành chiếm tỷ trọng lớn nhất trong thị trường nhượng quyền. Các cửa hàng cà phê, nhà hàng thức ăn nhanh, nhà hàng theo chuỗi thương hiệu... đều nằm trong nhóm này. Một số thương hiệu nổi bật bao gồm Starbucks, ThaiExpress, Pizza Hut, Lotteria. Lợi thế lớn là nhu cầu thị trường luôn cao và dễ nhân rộng. Tuy nhiên, đòi hỏi khả năng vận hành, kiểm soát chất lượng và quản lý nhân sự cao vì đây là ngành dựa trên trải nghiệm khách hàng.

• Nhượng quyền dịch vụ giáo dục và đào tạo

Mô hình đang phát triển tại Việt Nam với hàng loạt thương hiệu như Apax Leaders, ILA, Kumon... Các thương hiệu này thường mang đến mô hình học tập tiên tiến, giáo trình chuẩn quốc tế và hệ thống quản lý chuyên nghiệp. Nhượng quyền trong giáo dục đòi hỏi người vận hành cần có kiến thức nhất định trong lĩnh vực giáo dục và tuân thủ chặt chẽ các chuẩn mực đào tạo của thương hiệu.

• Nhượng quyền bán lẻ

Mua quyền để vận hành các cửa hàng tiện lợi, siêu thị nhỏ hoặc thương hiệu thời trang, mỹ phẩm cũng là hình thức nhượng quyền cực kỳ phát triển. Ví dụ như Miniso, ACE Home Center, Guardian,… Sự phát triển của mô hình bán lẻ nhượng quyền phản ánh xu hướng tiêu dùng hiện đại và nhu cầu mua hàng tiện lợi. Tuy nhiên, đây là ngành có biên lợi nhuận thấp và cần lượng vốn lưu động lớn để duy trì hàng hoá, chương trình khuyến mãi và ngân sách marketing.

Phân loại theo hình thức chuyển giao

• Nhượng quyền mô hình kinh doanh toàn diện (Business Format Franchising)

Đây là hình thức nhượng quyền phổ biến nhất trên toàn cầu và tại Việt Nam. Trong mô hình này, franchisor chuyển giao toàn bộ mô hình hoạt động bao gồm các quy chuẩn vận hành, đào tạo, hướng dẫn marketing, bộ nhận diện thương hiệu và hỗ trợ kinh doanh định kỳ. Franchisee gần như điều hành doanh nghiệp “theo khuôn mẫu” đã được thiết kế sẵn và điều chỉnh ít nhất có thể. Ưu điểm là dễ quản lý và tốc độ phát triển nhanh nhờ tính đồng nhất cao.

• Nhượng quyền sản phẩm và thương hiệu (Product Distribution Franchising)

Loại hình này gần giống như đại lý phân phối. Franchisee được phép bán sản phẩm của franchisor và có thể sử dụng thương hiệu, nhưng không vận hành bởi một hệ thống quy trình vận hành rõ ràng như Business Format. Hình thức này phổ biến trong các ngành như ô tô (Ford, Chevrolet), thiết bị điện tử hoặc mỹ phẩm. Ưu điểm là linh hoạt trong vận hành, nhưng tiềm ẩn rủi ro về vô hiệu thương hiệu nếu không kiểm soát chất lượng tốt.

Phân loại theo quyền kiểm soát và mức độ hỗ trợ

• Nhượng quyền mềm (Soft Franchise)

Trong nhượng quyền mềm, các điều khoản giữa hai bên thường linh hoạt, không ràng buộc chặt chẽ về mặt vận hành. Ví dụ, pối tác có thể thay đổi cách bố trí, chiết khấu sản phẩm, chọn lựa thị trường mục tiêu tùy theo năng lực của họ. Hình thức này phù hợp với những doanh nghiệp vừa và nhỏ muốn thử nghiệm kinh doanh mới mà chưa đủ nguồn vốn hoặc kinh nghiệm cam kết dài hạn. Nhược điểm là thiếu sự đồng bộ làm suy yếu thương hiệu nếu không kiểm soát tốt.

• Nhượng quyền cứng (Hard Franchise)

Trái ngược với soft franchise, mô hình hard franchise áp dụng các quy chuẩn cực kỳ chặt chẽ về nhận diện thương hiệu, bảng hiệu, đồng phục, thực đơn, bài trí nội thất, công thức sản phẩm... Franchisor giữ vai trò kiểm soát cao và các đối tác buộc phải tuân theo đúng mô hình để đảm bảo chất lượng đồng đều tại mọi điểm bán – điều vốn rất quan trọng đối với thương hiệu lớn. Đây là hình thức phù hợp với các doanh nghiệp muốn đảm bảo trải nghiệm khách hàng giống nhau trên mọi thị trường.

3. Cách lựa chọn mô hình nhượng quyền phù hợp với doanh nghiệp và nhà đầu tư

Đánh giá nguồn lực tài chính

Nhượng quyền là hình thức kinh doanh nhanh chóng, nhưng đi kèm với mức chi phí ban đầu đáng kể: phí nhượng quyền, chi phí vận hành, marketing, thuê mặt bằng... Nhà đầu tư cần xác định rõ ngân sách và ước lượng thời gian hoàn vốn để chọn hình thức phù hợp. Ví dụ, nhượng quyền F&B có thể yêu cầu vốn từ vài trăm triệu đến vài tỷ đồng tùy vào thương hiệu.

Xác định năng lực quản lý vận hành

Các mô hình như Master Franchise hoặc Nhượng quyền khu vực đòi hỏi nhà đầu tư có kinh nghiệm quản lý nhiều điểm kinh doanh, điều phối nhân sự số lượng lớn và am hiểu khách hàng. Ngược lại, nếu chỉ muốn kinh doanh một cửa hàng nhỏ để tích lũy kinh nghiệm, nhượng quyền đơn vị sẽ là lựa chọn lý tưởng.

Chọn ngành nghề phù hợp với đam mê và thị trường

Không nên chọn mô hình nhượng quyền chỉ vì nó hot hay có lợi nhuận cao mà bỏ qua yếu tố đam mê, sở thích cá nhân hoặc nhu cầu thị trường khu vực đang đầu tư. Một cửa hàng giáo dục có thể rất tốt, nhưng không hiệu quả nếu đặt tại vùng thiếu học sinh tiềm năng. Lựa chọn cần dựa vào sự kết hợp giữa thị trường, tiềm năng phát triển và khả năng gắn bó dài hạn của chính nhà đầu tư.

LinkDoctor.vn đồng hành cùng bạn trong hành trình phát triển kinh doanh

Với sự phát triển mạnh mẽ của mô hình nhượng quyền tại thị trường Việt Nam, việc hiểu rõ các phân loại mô hình giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp xác định hướng đi hiệu quả, đồng thời tối ưu hóa tiềm lực hiện có để phát triển bền vững. Hãy nghiên cứu kỹ lưỡng, tìm hiểu thương hiệu, xác định rõ năng lực và tầm nhìn trước khi đưa ra quyết định.

Nếu bạn đang cần một đơn vị tư vấn chiến lược marketing cho hệ thống nhượng quyền hoặc muốn viết nội dung chuẩn SEO cho thương hiệu của mình, LinkDoctor.vn chính là đối tác đáng tin cậy. Chúng tôi cung cấp giải pháp marketing trọn gói, từ tư vấn chiến lược, xây dựng nội dung thương hiệu cho đến triển khai các chiến dịch truyền thông hiệu quả.

Liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để được tư vấn miễn phí và bắt đầu hành trình xây dựng thành công cùng LinkDoctor.vn!